Phân biệt tình, tưởng, nặng nhẹ

        A Nan! Tất cả thế gian sống chết tiếp nối nhau, là do thuận theo tập quán, chết thì đổi sang dòng khác; khi gần mạng chung chưa hết hơi nóng, việc lành việc dữ trong một đời đồng thời hiện đủ. Nghịch của chết thuận của sống, hai tập khí giao xen lẫn nhau. Thuần tưởng thì bay lên, ắt sanh lên trên các cõi trời.  Nếu khi bay lên mà trong tâm gồm có đủ phước đức trí huệ và nguyện thanh tịnh, tự nhiên tâm đuợc khai ngộ, thấy tất cả Tịnh Độ mười phương chư Phật theo nguyện vãng sanh.

        Tình ít tưởng nhiều cất lên không xa, liền làm phi tiên, đại lực quỉ vương, phi hành dạ xoa, địa hành la sát, đi khắp bốn cõi trời không bị ngăn ngại. Trong những vị ấy, nếu có tâm tốt, nguyện lành, ủng hộ Phật pháp, hoặc ủng hộ giới cấm theo người trì giới, hoặc ủng hộ thần chú theo người trì chú, hoặc ủng hộ thiền định giữ yên pháp nhẫn, các hạng đó chính mình được ở dưới pháp tòa của Như Lai.

        Tình tưởng đồng nhau, không bay lên cũng không rơi xuống, sanh ở cõi người, tưởng sáng suốt nên thông minh, tình tối tăm nên ngu độn.

        Tình nhiều tưởng ít, trôi vào các loài hoành sanh; nặng, làm loài có lông, nhẹ, làm loài có cánh.

        Bảy phần tình, ba phần tưởng chìm xuống dưới thủy luân, sanh nơi mé hỏa luân chịu khí phần của lửa mạnh, thân làm ngạ quỉ, thường bị đốt cháy, vì nước có thể hại mình, nên trải qua trăm ngàn kiếp không ăn không uống.

        Chín phần tình một phần tưởng chìm xuống thấu qua hỏa luân, giữa giao với phong luân và hỏa luân, nhẹ sanh vào địa ngục hữu gián, nặng sanh vào địa ngục vô gián.

        Thuần tình chìm sâu vào địa ngục A Tỳ. Nếu trong tâm chìm sâu đó lại có chê bai Đại Thừa, phá cấm giới của Phật, cuồng vọng thuyết pháp để tham cầu của tín thí, lạm nhận lòng cung kính của người, hoặc phạm ngũ nghịch thập trọng, lại sanh vào địa ngục A Tỳ trong mười phương.

        Theo nghiệp ác gây ra, tuy tự chuốc lấy quả báo, nhưng trong chúng đồng phận, vẫn có chỗ sẵn. 

        Lời bàn:  Từ trước đến giờ chưa có ai giải nghĩa hai chữ tình là gì và tưởng là gì cho thật rõ ràng.  Theo thiển ý của Tâm Tịnh, một người sơ cơ còn yếu kém về Phật giáo, thì tình là các quan niệm về tình cảm, nhất là quan niệm về tình yêu trai gái.  Còn tưởng là trí-huệ hay trí-huệ Bát nhã, có nghĩa là những lời dạy của Đức PHẬT.  Tịnh đã giải thích ý nghĩa của hai từ "tình" và "tưởng" đúng rồi.  Vì sáng hôm sau thì nền trời xanh thăm thẳm, có nhiều mây đẹp hiện ra xung quanh mặt trăng đang chiếu sáng (lúc trời còn tối) và hiện ra xung quanh mặt trời rực rỡ chiếu sáng (lúc trời đã sáng và bình minh đã lên).

ST (Trích Kinh Thủ Lăng Nghiêm)